Staat van het Boek 2023

Het BoekenOverleg organiseerde op maandag 6 maart 2023 de achtste editie van de Staat van het Boek in het Vlaams Parlement: hét sectormoment voor organisaties uit het Vlaamse boeken- en letterenveld. 

We richtten ons op de toekomst en stelden enkele uitdagingen voor het boek centraal in de aanloop naar de opmaak van een nieuw memorandum dat we willen presenteren in het voorjaar van 2024. Op die manier kan het worden meegenomen bij de regeringsvorming na de Vlaamse, federale (en Europese) verkiezingen in mei 2024 én de vorming van stad- of gemeentecoalities na de lokale verkiezingen in oktober 2024.

Zien lezen doet lezen

Openingsspeech door voorzitter Willem Bongers-Dek

Esohe Weyden schreef in haar debuutbundel 'Tussentaal': "De wereld heb ik met een handgebaar omgeslagen […] elke bladzijde deed mijn blik verruimen". Tijdens de Staat van het Boek proberen we samen onze blikken te verruimen om de boeken-, letteren- en leeswereld te verbeteren. En dat is hard nodig.

Lees hieronder de volledige speech van Willem. 

Samen het bad in

Geert Buelens schetst een toekomstvisie voor de boekensector

Dichter, essayist, columnist en hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde Geert Buelens onderzocht of en hoe de verschillende onderdelen van het boekenvak elkaar kunnen versterken. Zijn keynote verscheen het weekend voor de Staat van het Boek als opiniestuk in De Standaard met als titel Wil iemand zijn volk weer leren lezen, alstublieft? 

Lees hieronder een fragment.

Het Leesoffensief en de rol van de bibliotheek

De dalende leesvaardigheid en leesmotivatie bij kinderen en jongeren is al enkele jaren onderwerp van debat, gevoed vanuit een brede maatschappelijke bezorgdheid over de negatieve gevolgen ervan. Goed en graag lezen verhoogt de maatschappelijke kansen van kinderen en volwassenen aanzienlijk. Het besef van de urgentie van een betere leesvaardigheid leidde recentelijk tot 'Een Leesoffensief voor Vlaanderen', een strategisch plan met een samenhangende set van doelstellingen en acties. Het plan geeft gehoor aan de oproep van het BoekenOverleg om vanuit een beleidsdomeinoverschrijdende aanpak te investeren in structurele en duurzame maatregelen. Alleen als onderwijs, cultuur en welzijn samen aan de kar trekken, kunnen we vooruitgang boeken. Vanuit cultuur bezien, is de openbare bibliotheek in deze plannen de spil van het lokale leesnetwerk. De bibliotheek kan opnieuw de motor worden van een levendige leescultuur, maar tussen droom en daad staan wetten in de weg, of zijn wetten wellicht nodig. Hoe zit het met de noodzakelijke randvoorwaarden om die rol waar te kunnen maken? Over welke instrumenten beschikt Vlaanderen nog om op het lokale bibliotheekbeleid te wegen? Niemand twijfelt aan de bibliotheek als de meest laagdrempelige leesplek, maar waar kunnen de bibliotheken nog terecht voor projectfinanciering van innovatieve praktijken? Is regionale samenwerking de weg vooruit? Kortom: welke maatregelen dringen zich op om tot een sterke infrastructuur rond leesbevordering te komen?

Panel: Sylvie Dhaene (directeur Iedereen Leest), Liesbet Heyvaert (decaan Faculteit Letteren KULeuven en voorzitter Leesoffensief), Mieke Van Geel (coördinator innovatief cultuurbeleid en programmaleider openbare bibliotheken stad Antwerpen).

Moderator: Yra van Dijk (schrijver en hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde)

Hieronder lees je het volledige verslag.

Hieronder vind je een video waarin Kris Van den Branden (hoogleraar Taalkunde aan de KU Leuven en hoofd van de Educatieve Master) in gesprek gaat met Harold Hislop (professor aan de School of Policy and Practice aan Dublin City University's Institute of Education in Ierland) over The National Literacy Strategy in Ierland, die als doel had om de leesvaardigheid te verhogen en die aansluit bij het Leesoffensief in Vlaanderen.

Kansen en bedreigingen voor boekhandels

De boekhandel is een belangrijk kruispunt in een levendige leescultuur. Lezers komen er boeken kopen en het aanbod verkennen. Ze ontmoeten er andere lezers en laten zich graag leiden door de kennis van belezen boekhandelaren. Door de broodnodige bemiddeling van boekhandelaren, ook in functie van de bibliotheken, blijft het mogelijk een breed aanbod aan titels aan te bieden, voorbij het verkokerende risico van de online alomtegenwoordige algoritmes. De uitdagingen voor de boekhandel in de postcoronaperiode zijn evenwel groot. Huurprijzen in de stadscentra stijgen en de consumentenbudgetten staan onder druk waardoor het boek een luxeproduct dreigt te worden. De tijd vraagt om innovatief ondernemerschap van de boekhandelaar, maar wat zijn de voorwaarden om deze vitale bedrijfstak in Vlaanderen levensvatbaar te houden? In deze sessie onderzoeken we enkele structurele acties. Wat is de doelstelling en wie is de doelgroep van een generieke boekencampagne? Welke verfijningen van het decreet op de gereglementeerde boekenprijs zijn er nodig? Hebben fysieke en digitale boekhandels wel dezelfde kansen of moeten we durven nadenken over minimale bezorgkosten voor de internetspelers? Wat zou de impact zijn van een BTW-aanpassing naar 0% of 21%? En welke onderzoeken hebben we nodig over lees-, leen-, en koopgedrag om die fundamentele vragen goed te kunnen beantwoorden?

Panel: Guido De Smet (directeur Retail Standaard Boekhandel, bestuurder Boekhandels Vlaanderen), Wouter Cajot (zaakvoerder Boekhandel Stad Leest / Wunderkammer, bestuurder Boekhandels Vlaanderen) en Carlo Van Baelen (bedrijfseconoom en boekenvakexpert).

Moderator: journalist Maarten Dessing (Boekblad)

Lees hieronder het volledige verslag.

Literatuur in het publieke domein

Literatuur is belangrijk. Poëzie doet ons op onvermoede manieren naar de werkelijkheid kijken. Romans zijn in staat om ons in contact te brengen met de belevingswereld van een ander. En literaire non-fictie werpt niet zelden een onthullend licht op de geschiedenis die we dachten te kennen. In een polariserende maatschappij zijn boeken noodzakelijker dan ooit. Maar in de publieke ruimte raakt het debat over literatuur in de verdrukking. Het aantal gedrukte media dat aandacht aan literatuur besteedt neemt af. Boekenrubrieken op tv zijn een kort leven beschoren. Langlopende en succesvolle radioprogramma’s verdwijnen. In theaters en culturele centra komt het woord minder en minder aan bod. Wat zijn hiervan de culturele en economische oorzaken? En hoe kunnen we dat tij keren? Hebben de spelers op het veld voldoende armslag om hun culturele rol te kunnen vervullen? Zijn de cultuurbudgetten op het Vlaamse en het lokale niveau wel voldoende geoormerkt? In deze sessie buigen experts uit de media en het brede culturele veld zich over die fundamentele vragen en gaan met elkaar in gesprek over concrete oplossingen.

Panel: Karen Donders (directeur Publieke Opdracht, Talent & Organisatie bij de VRT), Karel Verhoeven (hoofdredacteur De Standaard), Arnoud Van Der Straeten (diensthoofd Cultuur en Bibliotheken Stad Aalst) en Eddie Guldolf (voormalig programmator C-Mine Genk en De Velinx Tongeren).

Moderator: Geert Buelens (schrijver en hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde)

Lees hieronder het volledige verslag.

Ook interessant

Ondertekende je het charter voor inclusie al? Sinds de lancering op 1 april 2019 deden al meer dan 160 auteurs, illustratoren, vertalers en organisaties dat.

Op vraag van het BoekenOverleg lieten het Overleg Literaire Organisatoren, deBuren, de Vlaamse Auteursvereniging en Literatuur Vlaanderen een onderzoek naar verloning van literaire makers.