Van Brussel in 2022, tot Ciudad Juarez in Mexico in 2025, elk jaar organiseert de World Poetry Slam Organization het wereldkampioenschap slam poetry. Om de organisatie van dat WK te professionaliseren nodigde voorzitter en medeoprichter van WPSO, Philip Meersman, 25 afgevaardigden van over de hele wereld uit voor een SlamCubatorLab. Literatuur Vlaanderen gaf financiële steun via de subsidie voor literaire projecten.
SlamCuratorLab
Kun je wat meer vertellen over de ontstaansgeschiedenis van World Poetry Slam Organization?
Philip Meersman: “In Parijs heb je ieder jaar de Grand Poetry Slam, een internationale wedstrijd voor slam poetry, maar die heeft de reputatie niet erg inclusief te zijn. Rond 2009 zijn we daarom met een aantal nationale slam organisaties op een informele manier gaan samenwerken. Zo is bijvoorbeeld het Europees Kampioenschap Slam Poetry ontstaan. Al snel groeiden de ambities."
"Op onze online samenkomsten tijdens de pandemie rees het plan om een ivzw op te richten, een internationale vzw, die de belangen van de kunstvorm internationaal kon behartigen. Eerst hebben we een manifest opgesteld. De ervaringen in Parijs indachtig, staan daar richtlijnen in rond inclusie en dekolonisatie. Voor een kunstvorm die vaak activistisch is, was dat belangrijk, maar evident was het niet. In sommige landen die lid zijn van WPSO, staat de doodstraf op homoseksualiteit."
Maar het is ons toch gelukt om tot een goede consensus te komen, want sinds de oprichting van de ivzw in 2022 hebben maar liefst 160 landen zich aangesloten. Vandaag hebben we samen al vier wereldkampioenschappen georganiseerd. De eerste editie vond plaats in Brussel, het jaar nadien zaten we in Rio de Janeiro. Later volgden Lomé (in Togo) en Ciudad Juarez in Mexico. Voor die laatste editie werkten we samen met UNCHR.
De zetel van de vzw zit in Brussel. Was het geen optie om een voortrekkersrol te spelen en de wedstrijd elk jaar in ons land te laten plaatsvinden?
“Sinds 2012 hebben zes van de Europese kampioenschappen in Vlaanderen plaatsgevonden. We hebben dus wel een voorbeeldfunctie. Maar werken met een vast gastland voor het WK gaat in tegen de principes van de organisatie. We willen dit niet doen vanuit een eurocentrische gedachte dat wij het beter weten. Ik heb er geen probleem mee om te zeggen dat het WK in Brazilië beter georganiseerd was dan dat in België. De artiesten traden op in een van de favela’s van Rio. Elke dag kwamen er 2000 mensen uit de sloppenwijken zelf kijken. Dat is uniek. In Lomé was er dan weer veel live interactie met het publiek. Dat heb je in veel Afrikaanse landen. Als artiest weet je zo meteen of het goed is of niet."
"In België daarentegen, vergelijken sommige artiesten uit Afrika de sfeer met die van een protestantse misviering. Onderschat ook niet wat zo’n gastlandschap kan betekenen voor een land. In Togo staat er een gevangenisstraf op het promoten van het ‘LGBTQ+ gedachtegoed’. Veel internationale artiesten behoren tot die gemeenschap en spreken zich op het podium uit voor LGBTQ+ rechten. Voor ons was het belangrijk dat ook zij in alle veiligheid konden deelnemen. Dat is gelukt."
We hebben onderhandeld met de Togolese ministers en zelfs met president Faure Gnassingbé zodat alles wat op het podium gebeurde onder artistieke vrijheid viel en vrij was van vervolging. Het wereldkampioenschap kwam onder auspiciën van de president en heeft daardoor ook prime time de nationale Togolese televisie gehaald. Meer dan 5,5 miljoen mensen hebben gekeken. Met een jaarlijkse wedstrijd in Vlaanderen hadden we zo’n effect niet gehad.
SlamCuratorLab
Jullie hebben een subsidie voor literaire projecten aangevraagd bij Literatuur Vlaanderen. Waarvoor diende die?
“Als organisatie die volledig draait op vrijwilligers zitten we nog in de opstartfase. We kampen met kinderziektes. Op de wereldkampioenschappen merkten we bijvoorbeeld dat er in organisatiecultuur enorme verschillen waren tussen de gastlanden. Dat gaat van andere opvattingen over de lengte van een performance, maar ook over: wat is de minimumstandaard als je internationale gasten ontvangt? Zo was er in Lomé niet voor iedereen een apart bed, en moesten slam poets die elkaar nog nooit hadden gezien een twijfelaar delen. Of ook: in sommige landen is het concept van een safe space onbekend, terwijl deelnemers uit andere landen zo’n plek verwachten."
"Online werd het moeilijk om die cultuurverschillen op te lossen, te meer omdat we geen universele taal hebben en alles de hele tijd moet worden vertaald. Zo ontstond het idee voor SlamCubatorLab, een denktank van een week waarin we een aantal organisatoren van over de hele wereld wilden samenbrengen. Eerst dachten we aan alle Europeanen en dat groepje aan te vullen met leden van andere continenten. Maar om geen eurocentrisch clubje te worden, is er beslist om het omgekeerde te doen. Zo zijn we in januari 2025 met 25 afgevaardigden uit landen als Mexico, Japan en Senegal een week samengekomen in jeugdverblijfcentrum Destelheide. Zeven personen sloten dagelijks online aan.”
Waar hebben jullie die week concreet gedaan?
“We hebben voornamelijk gewerkt aan een whitebook voor de organisatie van een wereldkampioenschap. Daarin staat wat er minimaal wordt verwacht van een organisator wat de logistiek en de communicatie betreft. We hebben ook richtlijnen opgesteld rond de competitieformats en hoe de gastlanden in de toekomst zullen worden toegewezen. Het interessante is dat iedereen een inbreng heeft gehad. Dat was uitdagend, want er waren veel cultuurverschillen, ook qua overlegcultuur. Maar het resultaat is door alle deelnemers gedragen.”
Voor een internationale grassroots organisatie die volledig op vrijwilligers draait, is zo’n whitebook een kwantumsprong. We hebben nu een basis vanwaar de lokale organisatoren in de toekomst kunnen vertrekken. Ook dat mensen die elkaar alleen kenden van online vergaderingen, voor het eerst samen in de kamer hebben gezeten en hebben onderhandeld, maakt dat we een hechtere groep zijn die veel sneller kan schakelen. Dit is een eerste stap richting professionalisering geweest.
SlamCuratorLab
Jullie kregen Vlaamse subsidies. Is er ook een extra return voor de Vlaamse literatuur?
“Ja, tijdens die week hebben de organisatoren een aantal Vlaamse slam poets aan het werk gezien. Sommigen hebben we uitgenodigd in Destelheide, anderen zagen we op een optreden in Kavka in Antwerpen. We merken dat die Vlaamse dichters nu worden uitgenodigd voor internationale festivals of om ergens een workshop te geven. Zo zullen Kevin Amse en Giovanni Baudonck aantreden op Poetry Africa, het grootste internationaal poëziefestival op het Afrikaanse continent, dat jaarlijks plaatsvindt in Durban, Zuid-Afrika."
"Daarnaast hebben we de organisatoren toegeleid naar het Vlaamse netwerk van organisaties die bezig zijn met slam poetry, ik denk dan aan Literatuur Vlaanderen zelf, maar ook aan Creatief Schrijven. Zo zijn er nieuwe contacten gelegd. We hebben ook een belangrijk misverstand ontkracht. Voor veel buitenlandse organisatoren is België Franstalig. Nu weten ze dat er ook een Nederlandstalige scene is en kennen ze het aanbod en de partners.”
SlamCuratorLab
Komt er nog een SlamCubatorLab?
“Om nog verder te professionaliseren hoop ik op structurele subsidies, vanuit Vlaanderen, maar ook vanuit Europa. Een nieuw SlamCubatorLab zou daar deel van kunnen uitmaken. Voor een volgende editie zou ik graag talentvolle Europese slammers willen samenbrengen. Op internationale competities merk je vaak dat Europeanen eindigen in de subtop, winnen doen ze haast nooit. De orale traditie in Europa is minder sterk dan in veel landen uit het globale zuiden. Rond hun professionalisering valt dus nog wel wat te doen.”