Boektopia op toer in Aalst en Antwerpen

Boektopia is meer dan de beurs in Kortrijk. Sinds vorig jaar vinden in de nasleep van het groots opgezette boekenfeest, verspreid over Vlaanderen, een heleboel literaire evenementen plaats. Dit jaar hield Boektopia op toer halt in Aalst, Antwerpen, Genk, Hasselt en Leuven. Wij reisden mee naar Aalst en Antwerpen.

Op een frisse zondagochtend stappen we in Antwerpen mee in de voetsporen van de flamboyante dichter, auteur en filmmaker Patrick Conrad. Biograaf Manu van der Aa van het pas verschenen ‘Patrick Conrad. Leven, liefdes en werken’ stippelde een literaire wandeling uit langs betekenisvolle plekken uit Conrads leven. De rode draad? Veel drank- en eetgelegenheden, met als hoogtepunt de voormalige privéclub VECU waar de Pink Poets  - het dandyeske genootschap waarvan Conrad de oprichter was - regelmatig verzamelden. 

Zo’n twintigtal Conrad-fans hebben zich ingeschreven. Ze hebben allemaal een eigen motivatie om de koude te trotseren: sommigen frequenteerden in hun jonge jaren dezelfde pleisterplekken als de Pink Poets, anderen hebben Conrad (goed) gekend, maar er zijn ook een paar jongere literatuurliefhebbers bij. Tobias Burms bijvoorbeeld is een groot bewonderaar: “Ik heb net zelf een manuscript voltooid. Het verhaal speelt zich af in Brussel maar heeft dezelfde dandyeske, nostalgische toon als de politieromans van Patrick Conrad.” Wat de motivatie ook is, allemaal willen ze via deze wandeling een stapje dichter bij Patrick Conrad komen. “Amai, waar heb jij allemaal gezeten”, roept het gezelschap lachend uit wanneer de groep aankomt in De Slegte op De Wapper, waar Conrad klaarzit om te signeren.

Dat Patrick Conrad zelf aanwezig is, is bijzonder. Conrad woont immers sinds een paar jaar in Brazilië. Maar voor dit weekend zakte hij graag af naar Antwerpen. Behalve de signeersessie was er immers ook de boekvoorstelling in het Letterenhuis, gemodereerd door Kurt Van Eeghem, die zelf ook nauwe banden onderhield met veel van de Pink Poets. Conrad: “Ik was bijzonder moe van de reis, ik landde ‘s ochtends om 4.00 uur na 30 uur onderweg te zijn geweest, maar de voorstelling was erg gezellig. Veel volk ook.”

Intieme gesprekken tussen lezers en auteurs

In de buurt van de signeertafel in De Slegte treffen we ook Michaël Vandebril aan, die de literaire wandelingen programmeerde: “We hadden er dit weekend twee gepland, een rond Patrick Conrad, een andere rond Hendrik Conscience. Tijdens de wandelingen verbinden we de literatuur of het leven van een auteur met de stad. Zo krijgt de stad via boeken en auteurs een extra laag.” 

Om het Antwerpse Boektopia-luik samen te stellen, werkte Vandebril samen met curator Steven Van Ammel: “Hij legde alle deelnemende steden een lange lijst met auteurs voor waaruit we konden kiezen. Omdat dit weekend samenvalt met het Antwerpse Boekhandelsweekend, hebben we ook geluisterd naar welke auteurs de boekhandels graag wilden ontvangen. Zij kennen hun publiek het beste en weten heel goed wat er bij hen werkt.” 

Vandebril is bijzonder opgetogen over enkele suggesties die Van Ammel deed. “Steven liet ons een aantal nieuwe stemmen ontdekken: auteurs die in Nederland al heel bekend zijn bijvoorbeeld, maar die hier geen wijde bekendheid genieten, zoals Christien Brinkgreve en Gerbrand Bakker.” Aan dat gesprek, tussen twee auteurs die een dierbare zijn verloren, en schreven over de spullen waar ze mee achterbleven, houdt Vandebril warme herinneringen over: “In de zaal zaten mensen met gelijkaardige ervaringen. Sommigen hebben die gedeeld, anderen vroegen de auteurs om raad. Die auteurs zijn uiteraard geen psychologen, ze schrijven vanuit hun heel particuliere ervaring, toch konden veel mensen zich herkennen in hun verhaal. Dat was mooi om te zien.” Het kleinschalige, intieme karakter van die activiteit speelde daar zeker een rol in, gelooft Vandebril.

Ambitieuze verlanglijstjes

Toch stonden er in Antwerpen niet alleen kleinschalige activiteiten op het programma. Ook grote namen als Peter Buwalda of internationale auteurs als Akira Mizubayashi en Lara Pawson traden aan. “Ik denk dat we voor elke stad een mooi programma hebben neergezet,” zegt Steven Van Ammel. “Genk hoopte op Sandro Veronesi, en dat is gelukt dankzij een samenwerking met literair festival Crossing Border, waar Veronesi ook was uitgenodigd. Voor Leuven konden we Paul Murray strikken. Naast het feit dat Boektopia een groot stuk organisatie uit handen neemt, denk ik dat dit het voor de steden interessant maakt. Dankzij mijn ervaring met onder meer Passa Porta Festival heb ik toegang tot een grote poule auteurs. Ik weet bijvoorbeeld dat je voor internationale auteurs soms beter via de ambassade gaat dan via een uitgeverij. De komende jaren wil ik dat soort samenwerkingen nog uitbreiden, bijvoorbeeld met literaire festivals over de grens met wie we auteurs zouden kunnen delen.”

Al is Van Ammel blij met de gerenommeerde auteurs, hij hoopt wel dat de steden in de toekomst moedig zullen blijven kiezen. “Soms wordt er nog te veel op veilig gespeeld. Zeker omdat steden dit jaar zelf ook een stuk financiële inbreng moesten doen, wilden ze zeker zijn van volle zalen. Toen ze hun verlanglijstjes indienden, moest ik vragen om niet allemaal voor Sally Rooney of Dan Brown te gaan. Het blijft zoeken naar een evenwicht tussen wat realistisch is en wat fijn is voor het publiek.” 

Van Ammel is dan ook blij verrast dat zijn oproep om ook meer fragiele, precaire genres als poëzie op te nemen bij veel steden weerklank vond. Zo was er Verstafette. Dichters begonnen voor te dragen in Kortrijk en die fakkel werd doorgegeven van Leuven tot Aalst. 

Nog zo’n rode draad is die van Interne keuken, het voormalige radioprogramma waarin Sven Speybrouck en Koen Fillet in gesprek gaan met non-fictie auteurs. “Zodra het woord non-fictie viel in combinatie met de namen van Koen en Sven, gingen in elke stad de deuren open. De heropstanding van Interne Keuken is een feit.”

Een cadeau

Om de laatste Interne Keuken van Boektopia op toer mee te pikken, zakken we af naar de prachtige Utopia-bibliotheek in Aalst. Voor Aalst is het de eerste keer dat de stad op de Boektopia-kar springt. Arnoud Van der Straeten en Hilde Van den Eeckhaut van de bib: “De laatste jaren zijn we meer auteurslezingen gaan organiseren; daar zitten soms ook grote namen bij - maar dankzij Boektopia konden we op een korte tijdspanne meer bekende auteurs programmeren. Het kostte dus weinig overtuigingskracht om mee te doen aan Boektopia.”

De programmakeuzes maakten ze in Aalst - net als in de andere steden - wel zelf:  “Met het team hebben we de knoop doorgehakt: naast een aanbod voor volwassenen wilden we ook een kinderluik, met onder meer Annet Schaap en Sylvia Vanden Heede.”

Inhoudelijk zijn ze bij Utopia dan ook zeer tevreden over die eerste editie. Voor volgend jaar zijn ze opnieuw kandidaat. “We verwachten wel dat de opkomst groter zal zijn naarmate het concept aan bekendheid wint. Op dat vlak hadden we misschien op wat meer gehoopt. Alle activiteiten waren gratis. Dat is laagdrempelig, maar het maakt ook dat mensen sneller afhaken. Voor Olyslaegers was de zaal vooraf volzet, maar zijn er 30 mensen niet komen opdagen. Met een gratis beleid gebeurt dat helaas vaker.”

De equipe van Interne Keuken laat de bescheiden opkomst alvast niet aan het hart komen. Sven Speybrouck: “De opkomst was overal verschillend. In Leuven en Hasselt was het vollenbak, in Aalst is het vanavond een beetje minder, maar ik vind dat niet erg. Op zo’n avonden voel je zoveel liefde voor de mensen die wel zijn gekomen.”

Achtereenvolgens interviewen Koen en Sven, met onnavolgbare verwondering en enthousiasme, Kristof Smeyers, Kristien Hens en Els Snick. Of het nu gaat over de geschiedenis van het exorcisme of een filosofisch essay over microben, Speybrouck en Fillet weten hoe ze met hun vragen de auteurs kunnen aanzetten tot prikkelende verhalen. aanwezigen hebben geen spijt. Het “ik was er toch maar bij”-gehalte ligt hoog. Zo vertelt Els Snick vol vuur over De feestzaal van mijn ouders, een persoonlijk boek over de feestzaal waar ze opgroeide, maar waar naast warme herinneringen ook een pijnlijke collaboratiegeschiedenis aan vasthangt.

Daarbij onthult Snick in primeur de imposante rol behangpapier waarop ze de structuur van haar boek op één nacht uittekende. Speybrouck: “Dat had ik niet zien aankomen. We hebben sommige auteurs tijdens de tournee twee keer gesproken, een paar zelfs drie keer. Maar die gesprekken waren altijd anders. Er zijn vandaag dingen gebeurd die we nooit eerder hebben zien gebeuren. Dat vind ik er zo fijn aan. Dat je zelfs met dezelfde mensen over één en hetzelfde boek toch nog zoveel dingen kunt ontdekken.”

Speybrouck: “Mensen komen naar ons omdat ze weten dat we leuke mensen uitnodigen, met interessante verhalen. Als je op voorhand aankondigt: het zal gaan over Cyriel Verschaeve, dan komt er geen kat. Je moet ervoor zorgen dat mensen vertrouwen hebben in wat je doet. Ze moeten weten: het gaat sowieso goed zijn."

En goed, dat was het. De wederopstanding van Interne Keuken. Maar ook Boektopia op toer. Wie erbij was, zal er volgend jaar op durven vertrouwen: het gaat goed zijn - of het nu een grote klepper is, of een auteur die niet meteen een belletje doet rinkelen. Boektopia op toer mag zich gerust een keurmerk noemen.