De persoonlijke literaire hoogtepunten van Literatuur Vlaanderen

In 2025 bestaat Literatuur Vlaanderen 25 jaar. Dat is voor ons een gelegenheid om terug te blikken op een kwarteeuw van literatuur in Vlaanderen. Voor ons jaarverslag vroegen we aan de collega’s om hun persoonlijke literaire hoogtepunt van de afgelopen 25 jaar te delen. In dit bericht ontdek je ze allemaal in één keer.  

Pareltjes uit de Nederlandstalige literatuur 

Ik lees al (of nog maar) 22 jaar. De jaren daarvoor luisterde ik naar mijn mama die de sprookjes van Grimm of de avonturen van Tiny voorlas. Met de woorden ‘maan’, ‘roos’, ‘vis’ zette ik mijn eerste stappen als lezer. Onderweg kwam ik boeken tegen om nooit te vergeten. Bijvoorbeeld ‘Griekse mythen’ van Imme Dros of de Harry Potter-reeks die ik eerst in het Nederlands las, maar waarvan ik gaandeweg de boeken ook in het Engels kocht omdat het te spannend was om te wachten op de Nederlandse vertaling.

Daarop volgde een decennium waarin ik bijna uitsluitend in het Engels las. Amerikaanse literatuur was mijn lievelingsvak en introduceerde me tot de werelden van Colson Whitehead, Octavia Butler en Viet Thanh Nguyen. Ik lees nog steeds graag in het Engels, maar ben Literatuur Vlaanderen dankbaar om me opnieuw warm te maken voor Nederlandstalige literatuur. De afgelopen jaren hebben me eraan herinnerd hoeveel mooie, ontroerende en verrassende parels ons letterenveld voortbrengt. ‘Het lied van ooievaar en dromedaris’ van Anjet Daanje bijvoorbeeld, dat ik ook nooit zal vergeten. 

Adinda Aryanto ondersteunt team Vlaanderen voor auteurslezingen, bijzondere literaire publicaties, literaire tijdschriften, literaire uitwisselingen en poëzie. 

De allereerste Vertalersweek 

Na mijn studie Literair Vertalen kon ik dankzij mijn stage aan de slag bij Literatuur Vlaanderen. Hoewel vertalen nog altijd mijn droomjob is, vind ik het ook heel bijzonder dat ik door mijn job iets kan betekenen voor de vertaalcarrière van anderen, met als voorlopig hoogtepunt de Vertalersweek die we in 2024 organiseerden. Tien veelbelovende vertalers uit het Nederlands kwamen een week lang naar Vlaanderen om kennis te maken met de cultuur en literatuur in Vlaanderen. Het is heel fijn om te zien dat zij verder hun weg vinden als professioneel vertaler. 

Esther de Gries biedt ondersteuning bij internationale promotie en projecten

Astrid Lindgren Memorial Award voor Moeyaert 

Astrid Lindgren en Bart Moeyaert zijn twee van mijn favoriete auteurs. De ene voor de vrijheid, de levensenergie, de fantasie. De andere voor de poëzie, het zeggen zonder te zeggen, de eerlijkheid. Beide voor de subtiele humor en het ernstig nemen van het kind, als personage en als lezer. In 2019 stonden ze samen op het podium, want na maar liefst zestien nominaties won Bart Moeyaert toen eindelijk de Astrid Lindgren Memorial Award. 

Rein Desmet biedt ondersteuning bij internationale promotie en projecten.

De affaire Brems - De Martelaere 

Tijdens het FAAR Festival in Oostende, maart 2024, woonde ik de opname van de FIXDIT-podcast bij over ‘Het onverwachte antwoord’ (2004) van Patricia De Martelaere. In de bespreking van die roman, waarin vrouwen hun relatie met dezelfde man onthullen, kwam ook de controverse tussen De Martelaere en literatuurhistoricus Hugo Brems ter sprake. Brems liet haar werk buiten zijn overzicht van de Nederlandse literatuur (1945- 2005), waarop De Martelaere stelde dat dit geen literaire, maar persoonlijke motieven had: Brems zou boos zijn omdat zij hem in haar roman niet als minnaar benoemde. Als jonge germanist in 2005, net afgestudeerd en student van beide protagonisten, raakte die affaire me diep. Brems boeide mij vele uren met zijn levendige lessen over Vlaamse literatuur; De Martelaere bleef voor mij een ongrijpbare, raadselachtige figuur. Dankzij de FIXDITpodcast kon ik haar werk eindelijk beter begrijpen en waarderen. Het is hoog tijd dat stemmen als die van De Martelaere, vaak overschaduwd in onze literatuurgeschiedenis, de aandacht krijgen die ze verdienen. 

Lotte De Snijder is communicatiemedewerker. 

De impact van een auteurslezing 

In 2023 lanceerden we een volledig nieuwe versie van de website auteurslezingen.be. Dat was om verschillende redenen een lang gekoesterde droom van team auteurslezingen. Via de nieuwe site kunnen we eindelijk een inkijkje geven in de vele auteursontmoetingen die er met onze steun plaatsvinden. Onze reporter Bob Van Mol reist het hele land door om auteurs in actie vast te leggen, in woord en beeld. Zo laten we zien wat een lezing allemaal kan zijn en teweeg kan brengen. Dat is niet alleen voor de gebruikers van de website inspirerend, maar zeker ook voor ons. Het tot leven zien komen van een subsidieaanvraag is de welkome uitschieter in een gewone werkweek. 

Nanne de Viet is beleidsmedewerker illustratie & kinder- en jeugdliteratuur, auteurslezingen en bijzondere literaire publicaties. 

De mens achter het boek 

Bij een literaire avond met Tommy Wieringa las Peter Terrin het eerste hoofdstuk voor van ‘Monte Carlo’, een boek waarin ik tot dan toe geen interesse had van een schrijver wiens naam me alleen iets zei vanwege de boeken die ik weleens moest inpakken bij ‘het Fonds’. Die avond ontdekte ik wat het kan teweegbrengen als auteurs zelf hun werk voorstellen. Sindsdien draag ik Peter Terrin en zo veel andere auteurs, illustratoren en stripmakers in mijn hart, omdat ik hen kon ontmoeten en nieuwsgierig werd naar hun werk. Daardoor lees ik veel breder dan ik zou doen zonder mijn werk, en ik vind het fantastisch om tijdens onze fellowships voor buitenlandse uitgevers ook anderen op eenzelfde manier te kunnen overtuigen: door de mens achter het boek te tonen. 

Lien Devos promoot kinder- en jeugdliteratuur en strips in het buitenland. 

Thuis onder majestueuze gewelven 

Het hoogtepunt voor mij ontvouwde zich in de zomer van 2023, toen ik na een lange zoektocht op een vacature botste die mijn nieuwsgierigheid prikkelde. Enkele berichten en gesprekken later kreeg ik de kans mijn carrière een nieuwe wending te geven onder de majestueuze gewelven van het prachtig gerestaureerde Hotel Dumont. Ik werd vanaf dag één ondergedompeld in het warme bad dat Literatuur Vlaanderen heet en keek nooit meer om. 

Valérie El-Boubkari is office manager. 

Van betrokkenheid naar ondersteuning 

Mijn interesse in boeken werd opgewekt dankzij de betrokken leerkrachten Nederlands die ik 25 jaar geleden voor de klas kreeg. Het was hun geduldige begeleiding die me de interesse voor taal bijbracht en kennis lieten maken met het werk van Nederlandstalige auteurs. Door niet alleen teksten te analyseren, maar ook te laten voelen wat ze met je doen, hebben zij ervoor gezorgd dat ik oprecht plezier beleefde aan geschreven teksten. Na mijn middelbare schooltijd verloor ik jammer genoeg het spoor van de Nederlandstalige literatuur. Het was mijn start bij Literatuur Vlaanderen die het vuur opnieuw aanwakkerde.

Nu is het niet alleen lezen, maar ook werken met de mensen achter de boeken. Dankzij de ontmoetingen met literaire makers op festivals, via podcasts en performances heb ik een wereld ontdekt vol verhalen, inspiratie en passie voor het woord. De ervaringen van de afgelopen vier jaar hebben mij opnieuw laten ervaren hoe krachtig literatuur is en hoe die in verbinding staat met onze samenleving. Daarom voelt het extra bijzonder om zelf voor een organisatie te werken die makers (in de vorm van werkbeurzen), organisaties en collectieven (dankzij subsidies voor literaire projecten en organisaties) én leerkrachten (Boon voor onderwijs) ondersteunt en helpt groeien, en zo bijdraagt aan de bloei van de literatuurwereld die ik zelf zo heb leren waarderen. 

Arman Erdil is beleidsmedewerker de Boon, literaire projecten en organisaties, literaire uitwisselingen en strips. 

Gastlandschap in Frankfurt in 2016 

Ik was net twintig geworden en zat in mijn laatste bachelorjaar Letterkunde. Ik liep mijn eerste stage bij wat toen nog het Vlaams Fonds voor de Letteren heette. Daar werd op dat moment samen met de Nederlandse collega’s het gastlandschap op de Frankfurter Buchmesse voorbereid. Een beurs waar ik nog nooit van gehoord had, maar waar iedereen mij meteen van verzekerde dat het een onuitwisbare indruk op mij zou maken. En ze hadden gelijk. In Frankfurt zag ik de aantrekkingskracht van de literatuur uit Nederland en Vlaanderen door andermans ogen. Al die intensieve voorbereiding werd nog eens overklast door de charme van de auteurs, vertalers en illustratoren op het podium. Duitse en andere internationale bezoekers keken met zo’n grote bewondering naar de literatuur die uit ons kleine, vlakke land kwam. Ik wist: daar wil ik aan bijdragen. Voor het eerst zag ik een concreet carrièrepad voor mij in de letteren, iets dat voordien altijd zo abstract voor mij gebleven was. 

Yannick Geens is beleidsmedewerker theater en promoot proza en theater in het buitenland. 

Vuurdoop in koningsblauw 

Mei 2005. Als kersvers productiemedewerker bij Behoud de Begeerte was de begeleiding van de vijfde editie van Koningsblauw mijn vuurdoop. Dat programma begon in 2002 als een hommage van vrienden en collega-dichters aan Herman de Coninck en was in 2005 uitgegroeid tot een drukbevolkt eerbetoon aan de Nederlandstalige poëzie in het algemeen. Ik weet nog dat ik het niet kon geloven, dat ik met mijn gat in de boter was gevallen. Kreeg ik werkelijk loon betaald voor deze heerlijke job? Ramsey Nasr, die net stadsdichter van Antwerpen was geworden, pakte elke voorstelling de zaal in met zijn bezwerende verzen uit ‘Onhandig bloesemend’. Ik was onder de indruk.

Van alle dichters eigenlijk: debutante ‘Pritt.stift.lippe’ Eva Cox, Tsjitske Jansen, Moustafa Stitou, Leonard Nolens en de intussen betreurde Menno Wigman. Zes voorstellingen lang goedgevulde zalen, alleen voor poëzie. De Standaard had het nadien over “de sterkste aflevering van Koningsblauw ooit, al ligt dat niet alleen aan de formule. De zes bewezen dat poëzie niet alleen weer hip is, maar vooral erg goed.” En nu zijn we twintig jaar later, maar die tournee heeft voor mij het verschil gemaakt. Daar en dan liet ik mijn hart gewillig brandmerken: ‘voor altijd literatuur’. 

Paul Hermans is directeur. 

Product van een sterk lees- en letterenbeleid 

Ik was absoluut geen geboren boekenwurm, maar de afgelopen 25 jaar wist een ketting van leesbevorderaars van mij toch een fervente lezer te maken. De lieve leesmoekes en een bevlogen leraar die me kennis lieten maken met goede boeken. De gemeentelijke bibliothecaris die onze klas steeds gezwind op weg hielp in de zoektocht naar een volgende titel. Dirk Bracke die kwam vertellen over zijn werk als auteur en me volledig wist te begeesteren. De leerkracht Nederlands van het zesde middelbaar die onze klas meermaals meenam naar het theater, mijn oprechte interesse herkende en me aanmoedigde om theater-, film- en literatuurwetenschappen te gaan studeren. Noem me gerust een bewijs van het belang van een sterk lees- en letterenbeleid. Het klinkt cliché, maar mijn werk voor auteurslezingen.be en de literaire werkbeurzen voelt aan als een cirkel die rond is: mee mogen bouwen aan de ondersteuning van de mensen die de afgelopen 25 jaar het leesvuur in mij aanwakkerden. Wat is er mooier dan dat? 

Lien Heselmans ondersteunt team Vlaanderen voor auteurslezingen, non-fictie, podiumliteratuur & literaire performances en theater. 

De magie van voorlezen 

In de afgelopen 25 jaar mocht ik onder andere leren lezen: maan roos vis in het eerste leerjaar, ik was meteen fan. Ongetwijfeld is dat deels te danken aan de voorbereiding van mijn ouders: we hadden een volle boekenkast en al van kleins af aan werd ik voorgelezen. Zien lezen doet lezen, en voorlezen kan echt het verschil maken. Een van mijn favorieten, zowel toen als nu, is ‘Heksenfee’ van Brigitte Minne met prachtige tekeningen van Carll Cneut. Het gaat over Rozemarijn, een fee die liever wil rolschaatsen met de heksen. Zelf leerde ik er vooral uit dat het oké is om te kruimelen als je taart eet, dat komt nu nog steeds van pas. 

Noa Heyndrickx is coördinator ‘Elk verhaal telt’ en beleidsmedewerker leesbevordering. 

De kracht van podiumliteratuur 

‘Genocide in Gaza. Not a matter of opinion’ van Yousra Benfquih is voor mij een mooi voorbeeld van de kracht van woorden. Hoe literatuur ons kritisch denkvermogen scherpt en kan helpen om de wereld en de actualiteit te begrijpen en te verwerken. Ik ben dan ook dankbaar dat ook podiumliteratuur sinds 2024 ondersteund wordt via de werkbeurzen voor literaire makers. 

Stefanie Luppens ondersteunt team Vlaanderen voor leesbevordering, doelgroepgerichte publicaties, podiumliteratuur & literaire performances, talentontwikkelingsbeurzen en Elk verhaal telt. 

Wervelend woordenfeest van Lanoye 

Mag het iets meer zijn? Jawel, een hoogdag was het toen Tom Lanoye op 1 oktober 2024 de Prijs der Nederlandse Letteren uit handen van koning Filip naar zijn thuisstad bracht, alwaar de bekroonde slagerszoon ons deelgenoot maakte van de roes met een wervelend woordenfeest. 

Sandra Luyckx ondersteunt auteurslezingen en de Boon.

Een leven schrijven 

De uitreiking van de Prijs der Nederlandse Letteren aan dichter, vertaler en dagboekschrijver Leonard Nolens in 2012 is voor mij een van de hoogtepunten van de afgelopen 25 jaar literatuur in Vlaanderen. Het was een terechte bekroning van een auteur die zijn leven in dienst van de literatuur heeft gesteld. Een ander hoogtepunt voor mij is de publicatie van het monumentale werk van de onlangs overleden dichter, prozaïst, essayist en jazzcriticus Willy Roggeman (1934- 2023). Hij debuteerde op voorspraak van Louis Paul Boon in het tijdschrift Tijd en Mens, en zou van dan werken aan een oeuvre dat, geworteld in het modernisme en het experiment, een gesloten en afgerond geheel werd. De publicatie van ‘De gedichten 1953-2002’ (Meulenhoff/Manteau, 2004) en ‘De gedichten 2003-2019’ (Het balanseer, 2021) zal een gebeurtenis van formaat blijken voor de verdere ontwikkeling van de poëzie in Vlaanderen. Die twee auteurs, die van literatuur de inzet van hun leven hebben gemaakt, blijven inspireren en zijn voorbeelden die navolging verdienen. 

Patrick Peeters is beleidsmedewerker poëzie en non-fictie en hij promoot beide genres ook in het buitenland.

Van voorlezen naar zelf lezen 

Leren lezen met alle boeken van Vos en Haas vond ik geweldig. Dat die lettertjes eerst woorden en dan verhalen vormden? Beste ontdekking van mijn leven. Ik herinner me vooral ook de gezellige momenten thuis met mijn ouders, die samen met mij door de eerste boekjes gingen. Later kon ik steeds meer zelf lezen, maar wel nog steeds dicht bij hen in de zetel uiteraard, het liefst ook met onze kat op schoot. 

Lore Piers is beleidsmedewerker digitalisering, onderzoek, literaire tijdschriften en ze ondersteunt ook het BoekenOverleg en de subsidies voor literaire projecten en organisaties. 

Nieuwe blik op Brussel 

'Brutopia' van Pascal Verbeken was het eerste Nederlandstalige boek dat ik las. Hoewel ik tijdens mijn studie al in aanraking was gekomen met Nederlandstalige teksten, schrikte het me nogal af om een literair werk te lezen in een taal die ik in 2020 nog maar vijf jaar beheerste. Ik las het boek voor mijn masterproef, waarin ik cultuurkritische visies op Brussel onder de loep hield. 'Brutopia' was niet alleen een van mijn meest geciteerde bronnen, maar ook een extreem plezante leeservaring. Ik kon me er echt in verliezen: soms door een onbekende uitspraak of metafoor, soms door niet meer te weten waar in Brussel het verhaal zich afspeelde. Het boek opende verschillende werelden voor mij: mijn liefde en fascinatie voor Brussel namen alleen maar toe, waardoor ik steeds meer in het Nederlands ben gaan lezen en steeds meer verloren liep in Brussel (maar dan wel door mijn gebrekkige Frans). 

Diego Rodriguez biedt ondersteuning bij internationale promotie en projecten.

Verkoopsucces in Duitsland 

Het effect van een succesvolle vertaalde titel in het buitenland werd in 2024 heel duidelijk in Frankfurt, waar ik met Duitse uitgevers praatte over nieuwe prozatitels. Eerder dat jaar had Gaea Schoeters in Duitsland enorm gescoord met de vertaling van ‘Trofee’ (uitgegeven bij Zsolnay en vertaald door Lisa Mensing) en dat grote verkoopsucces was ook andere Duitse uitgevers niet ontgaan. Plots hadden ze het er allemaal over hoe ze getwijfeld hadden over de titel, maar er toch niet voor waren gegaan, met nog wat spijt in hun stem. En als ik vroeg waar ze naar op zoek waren, klonk het bij iedereen: “een boek zoals ‘Trofee’!” Heel fijn om mee te maken dat een Vlaams boek in vertaling zo over de tongen gaat. En het opent ook de deur naar interesse in andere Vlaamse titels. Zo hebben maar liefst vijf Duitse uitgeverijen een bod uitgebracht op ‘Wolf’ van Lara Taveirne, onder meer door de positieve geluiden over dat boek van Gaea Schoeters en Lisa Mensing. 

Marieke Roels is beleidsmedewerker proza en promoot proza in het buitenland. 

Van subsidieloket naar bruggenbouwer 

In 2006 startte ik bij het Vlaams Fonds voor de Letteren. Ik heb de organisatie zien groeien van hoofdzakelijk een subsidieloket naar een levende organisatie die midden in het literaire veld staat. Het Vlaams Fonds voor de Letteren werd Literatuur Vlaanderen, kreeg een nieuwe website, een nieuwe huisstijl en een nieuw gebouw. Dat alles heeft bijgedragen aan een organisatie die naast subsidies en professionele ondersteuning ook drempels verlaagt en als bruggenbouwer spelers in het literaire veld verbindt. 

Lara Rogiers coördineert het beleid in Vlaanderen en is beleidsmedewerker talentontwikkelingsbeurzen. 

Samenwerking in het Vertalershuis 

12 jaar lang had ik de eer om coördinator te zijn van het Vertalershuis Antwerpen in de prachtige Zurenborgwijk. Ik zag honderden vertalers uit alle hoeken van de wereld komen en gaan. Elk met hun eigen verhaal, maar allemaal begeesterd door de Nederlandstalige literatuur en vol ambitie om die te ontsluiten voor de lezers in hun moedertaal. Heel bijzonder vond ik het toen het Vertalershuis enkele jaren geleden overrompeld werd door vertalers van ‘Wil’ van Jeroen Olyslaegers en ‘Mazzel tov’ van Margot Vanderstraeten. Een verblijf in het Vertalershuis gaf hen niet alleen de mogelijkheid om geconcentreerd aan hun vertaling te werken, maar ook om een paar weken samen te vallen met de omgeving en de leefwereld van het verhaal. Qua inleving kan dat tellen. Geregeld namen de auteurs de vertalers mee op minitour langs de karakteristieke plekken uit hun boek. Als de vertalers van eenzelfde boek maar in verschillende talen dan ook nog eens gelijktijdig te gast waren, leidde dat vaak tot boeiende gesprekken over gezamenlijke vertaalproblemen. Dat wij een infrastructuur aanbieden om die ontmoetingen te faciliteren, beschouw ik als een hoogtepunt van onze werking. 

Karen Thys ondersteunt team internationaal bij de promotie in het buitenland en coördineerde het Vertalershuis tot april 2025. 

Stage bij de Letterie in Oostende 

Tijdens mijn opleiding Vergelijkende Moderne Letterkunde in 2022 liep ik een stage bij De Letterie. Op de zevenentwintigste verdieping van het Europacentrum in Oostende, met een prachtig zicht op de zee en allesbehalve mensenschuwe meeuwen, werd ik ingeleid in het reilen en zeilen van een kleine literaire organisatie. De stage bleek de prikkel die ik nodig had om me nog meer te verdiepen in het literaire veld. Nu mag ik uitpluizen hoe we als sector nog meer kunnen samenwerken rond data en onderzoek, want dat is nodig! Ik ben zo dankbaar dat ik me kan blijven engageren voor een sector die ik een enorm warm hart toedraag. 

Roel Van Der Schueren is projectmedewerker onderzoek. 

Literair vertalers als onmisbare schakels 

Lezen deed ik altijd al graag en veel, zowel Vlaamse en Nederlandse literatuur als vertalingen in het Nederlands. Hoewel ik me ervan bewust was dat die vertalingen oorspronkelijk in een andere taal geschreven waren, stond ik als lezer vroeger weinig stil bij het proces van de vertaling. De afgelopen jaren heb ik dankzij mijn job bij Literatuur Vlaanderen een boeiende inkijk gekregen in het werk van literair vertalers, de onmisbare schakels die het voor lezers mogelijk maken om literatuur uit andere talen en culturen in het Nederlands te kunnen ervaren. Zo maakte ik bijvoorbeeld dankzij een vertaling van Luk Van Haute kennis met het oeuvre van Murakami en andere Japanse auteurs, een fascinerende leeservaring die een blijvende indruk maakte. Door vertalingen te lezen met aandacht en waardering voor het werk van de vertaler is mijn manier van lezen veranderd en verrijkt. 

Mies Van Dun ondersteunt team Vlaanderen voor vertalingen in het Nederlands, illustratie & kinder- en jeugdliteratuur, proza en strips. 

Verbinding in het Cultureel Consulaat 

In het kader van Schwalbe, het magazine ter gelegenheid van 25 jaar Literatuur (in) Vlaanderen, gingen Matthijs de Ridder en Gaea Schoeters eind 2024 in gesprek met Stijn Devillé, Yasmien Naciri, Joachim Pohlmann en Cathérine Vuylsteke over literatuur, geld, macht en activisme. Ik had het voorrecht om het debat in het Cultureel Consulaat in Antwerpen bij te wonen. De locatie was prachtig. Er was koffie en gebak. En het was er berekoud, een klein elektrisch kacheltje kreeg de grote ruimte niet verwarmd. Maar bovenal was ik onder de indruk van het gesprek. Het was interessant, al die visies en argumenten, er was discussie, er was respect, ieder kreeg de ruimte voor een eigen perspectief op de zaken. Links of rechts, er was verbinding, géén polarisatie. In deze tijden. Dat verwarmde de hele ruimte, of toch alleszins mij. Zulke mooie, boeiende, verschillende mensen samen. Ik heb veel bijgeleerd en als vlieg op de muur heel erg genoten van die namiddag, die ik niet gauw zal vergeten. 

Lieselot Van Maldeghem is coördinator communicatie. 

Artistiek vuurwerk in Angoulême 

Mijn eerste project bij – toen nog – het Vlaams Fonds voor de Letteren was de ondersteuning van het gastlandschap op het stripfestival van Angoulême. Ik kende toen niets van de graphic novel scene in Vlaanderen (of daarbuiten), maar wat een wereld ging er voor me open! Het boek dat me in die periode het meest overdonderde, was ‘Ergens waar je niet wil zijn’ van Brecht Evens. Wat een kleurenexplosies, wat een durf, wat een expressiviteit! Brecht Evens is een uniek talent om te koesteren en hij zorgt ook nu nog bij elk boek voor artistiek vuurwerk. 

Elise Vanoosthuyse promoot proza en kinder- en jeugdliteratuur in het buitenland.