Voor het vijfde jaar op rij veranderde Xpo Kortrijk tijdens de herfstvakantie in een bruisend boekenfeest, met niet alleen stapels boeken maar ook veel beleving. Tijd voor een dubbelgesprek met de kersverse directeur Lore Vanaudenhove en literair programmator Steven Van Ammel over hoe Boektopia 2025 vorm kreeg.
Zondagmiddag 26 oktober. Boektopia 2025 is aan zijn tweede dag begonnen. Terwijl Piet Huysentruyt een kookdemo geeft en Veerle Hegge signeert, gaat psycholoog Jaela Cole in gesprek met Saskia De Coster over ‘De laatste sessie’, een roman over een oudere vrouw die haar ziel uitstort bij een therapeut. Geen klassiek auteursgesprek, de twee dames hebben afgesproken dat ze allebei vragen mogen stellen.
Bas Bogaerts
'De laatste sessie' met Saskia De Coster en Jaela Cole
De Coster: “Omdat Jaela echt een therapeut is, leek het ons raar als zij me heel neutraal zou interviewen. Mijn roman is een lange therapiesessie, dus ik had ook wat vragen voor haar.” Zo ontvouwt zich voor het met hoofdtelefoons uitgeruste publiek een meanderend gesprek, dat ook vragen behandelt als: ‘Lopen vrouwen op latere leeftijd wel vaker vast?’ of ‘Vind jij dat de therapeut in mijn boek gepast reageert?’ Het gesprek verloopt spontaan en biedt extra context voor wie straks met een exemplaar van 'De laatste sessie' naar huis gaat. En wie weet zorgt het haakje van de therapie ervoor dat iemand met interesse in mentale gezondheid, maar geen grote lezer is, toch een boek van De Coster meeneemt.
Bas Bogaerts
Dit soort interview had ik nooit eerder gedaan, maar ik vond het erg verrijkend. Ik heb gewoon vanuit oprechte interesse vragen gesteld, waardoor ik een waardevol gesprek heb gehad. En ik denk dat het voor het publiek ook inspirerend is om te zien dat iets werkt.
Saskia De Coster
Dit gesprek, op het snijvlak van literatuur en mentale gezondheid, typeert Boektopia. De beurs is een plek waar je van een Meet & Greet met Geronimo Stilton naar een van de vele gesprekken over neurodiversiteit kunt gaan, en tussendoor een literair gesprek kunt meepikken met bijvoorbeeld Lara Taveirne of Roderik Six.
Lore Vanaudenhove (directeur Boektopia) en Steven Van Ammel (programmator) aan het woord
“Ik vind dat contrast heel fijn,” zegt Lore Vanaudenhove, kersverse directeur van Boektopia. “Op de eerste dag had je in de XXL-zaal MeisjeDjamila, een Nederlandse YouTube-ster met anderhalf miljoen volgers die ook boeken uitbrengt. Aansluitend interviewde Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck Tom Lanoye. Dat laat mooi zien hoe Boektopia er is voor verschillende genres en mensen. Je kunt smalend doen over al die jonge Djamila-fans, maar die snuisteren hier ook tussen de boeken. Ze zien dingen die ze leuk vinden en lenen misschien volgende keer iets uit de bibliotheek.”
De fijne match Jaela Cole - Saskia De Coster kwam dan weer uit de toverhoed van columnist en boekhandelaar Steven Van Ammel, die dit jaar voor de tweede keer de literaire programmatie van het festival verzorgde.
Steven, doorgaans zijn het de uitgevers die de programma’s op Boektopia samenstellen. Waarom gebeurt de literaire programmatie onafhankelijk?
Steven: “Literatuur Vlaanderen en Boektopia hebben me vorig jaar gevraagd om dit te doen. Tot dan regelden de uitgeverijen dit zelf, net zoals vroeger op de Boekenbeurs. Maar die uitgeverijen zetten vaak in op bekende, niet-literaire auteurs. Kookboeken en boeken van BV’s brengen nu eenmaal meer volk op de been, en een zaal voor een auteursinterview huren kost een uitgeverij veel geld. Terwijl het literaire veld en het publiek wél verwachten dat er meer literatuur te zien was, leefde bij uitgevers de vrees: zal het publiek in Kortrijk - wat toch geen centraal gelegen stad is - groot genoeg zijn voor onze literaire auteurs? Maar de enige manier om die koudwatervrees te overwinnen, is door daadwerkelijk literatuur te programmeren, anders ga je nooit weten of het werkt. En dan merk je dat de opkomst bij die programma’s dit jaar groter is dan vorig jaar. Paul Verhaeghe trok meteen een volle zaal. Interne Keuken draaide ook bijzonder goed en de mensen van Grafixx lieten me weten dat dit hun beste en fijnste optreden op Boektopia was tot nu toe.”
We zitten in een context van besparingen. Waarom is het zo belangrijk om literatuur te blijven programmeren op deze beurs?
Steven: “Dat ik de programmatie van Boektopia en Boektopia op Toer doe, heeft veel te maken met mijn eigen ervaring als kind. Ik kom uit een gezin waar niet gelezen werd en waar geen boeken waren. De enige plekken waar ik in contact kwam met boeken en auteurs, waren de bibliotheek in het dorp en dat ene jaarlijkse bezoek aan de boekenbeurs met mijn moeder. Voor veel mensen is dat nog steeds zo. Daarom is het belangrijk dat we op de beurs alles laten zien wat we aan literatuur en boeken te bieden hebben: van het kookboek tot het wielrennersboek en de dichtbundel. Veel beursbezoekers gaan niet naar een auteursoptreden in de Arenberg, ze gaan misschien zelfs in Kortrijk niet naar de schouwburg."
Bas Bogaerts
In mijn ogen is Boektopia als de berg naar Mozes brengen. Dat vind ik belangrijk. En dat er hier ondertussen ook een Peppa Pig rondwandelt, is fantastisch.
"Ik kan daar op geen enkele manier op neerkijken, zolang je tegelijkertijd ook Paul Verhaeghe hebt. Nu, Peter Buwalda hebben we toch in een andere zaal moeten zetten omdat op hetzelfde uur K3 voor kreten kon zorgen (lacht). Maar doorgaans houden we gezellig en gezapig rekening met elkaar.”
Lore: “Dankzij de literaire programmatie is Boektopia niet alleen voor mensen die eens per jaar iets met boeken doen, maar ook voor wie echt iets met boeken heeft. Natuurlijk zul je in de Arenberg in Antwerpen meer volk bij elkaar krijgen rond een specifieke auteur, maar op zo’n events vind je ook altijd veel mensen uit de boekensector zelf. Hier heb je vooral ‘gewone lezers’.”
Lore, niet alleen de literaire lezingen trekken veel volk. Ook andere talks zitten vaak vol en voor de meet & greets met artiesten als Camille werd jullie website overrompeld. Wat zijn de trends?
Lore: “Non-fictie is al een paar jaar populair. Binnen dat genre doen lezingen rond gezondheid en neurodiversiteit het erg goed, net als geschiedenis. Daarnaast ben ik gefascineerd door het succes van true crime: mensen vinden het geweldig interessant hoe justitie werkt of politieonderzoek verloopt. Iets nieuws dat goed aanslaat, zijn de boekenclubs van onder meer Linde Merckpoel en Wim Oosterlinck, waar lezers met elkaar in contact komen. In een tijd waarin we veel naar schermen kijken, zijn mensen op zoek naar zulke momenten van verbinding. Daarom ook dat we afsluiten met een Read & Relax-sessie, waarbij we de grote zaal willen vullen om samen te lezen. Dat gevoel van ‘we hebben samen iets meegemaakt’ zie je ook aan de populariteit van live podcastopnames."
Maar eigenlijk is de belangrijkste trend: bezoekersaantallen groeien én het aanwezige publiek woont meer activiteiten bij.
Bezoekers zoeken meer ervaringen?
Lore: “De line-up van vorig jaar was zeker even straf, maar ik denk dat mensen steeds beter weten dat Boektopia meer is dan een grote boekhandel. In september bezochten we met het team de Gothenburg Book Fair; daar zaten alle lezingen helemaal vol. Je zag dat een lezing bijwonen een gewoonte was. Bij ons evolueert dat ook in die richting. Als ik rondloop op de beurs, hoor ik voortdurend mensen praten over hun dagplanning. Hoe dat komt? Ik kom uit de marketingsector. Om mensen een nieuwe gewoonte aan te leren, moet je de boodschap herhalen. Dat is de afgelopen jaren gebeurd.”
Wat maakt, behalve herhaling, een voorstelling nog aantrekkelijk?
Steven: “Vorig jaar had ik een mooie voorstelling samengesteld met Charlotte van den Broeck en Anne Broeksma, twee dichters die gingen schrijven over een al dan niet al uitgestorven diersoort. Het gesprek was fijn en trok veel publiek. Maar na afloop wilde het publiek op de foto met de moderator, journalist en bioloog Dirk Draulans. Dat was een les voor mij: als het kan, moet je de BV-factor mee in de mix nemen. Ik vind het sowieso belangrijk dat de gesprekspartner van een auteur klopt, maar voor een beurs is dat nog crucialer. Nog in 2024 hadden we Matthijs van Boxsel te gast, de oprichter van de patafysische school in Nederland, een absurdistische tak van de filosofie. Om dat te programmeren, heb je een ideale gesprekspartner nodig. Dat is Jean Paul Van Bendegem geworden. De zaal liep vol voor hem, maar veel aanwezigen kochten toch een boek over patafysica. We hebben in Vlaanderen veel degelijke interviewers, maar die kleine extra komt vaak van expertise buiten het interview zelf, zoals bij Jaela Cole.”
Wat staat er op jullie wensenlijst voor de toekomst?
Lore: “Om echt impact te creëren, moet je de krachten bundelen. Ik denk dat we deze samenwerking moeten gebruiken om een statement te maken voor het boek. Vlaanderen is klein. Als de spelers in het boekenvak ook nog concurreren, en dat in een uitdagende markt, is dat misschien niet slim. Steeds meer uitgevers zien dat ze door samen te werken verder kunnen springen. Ik zou dus nog wel meer willen doen onder deze noemer. Moet dat altijd een evenement zijn? Misschien niet. Maar ik denk dat we nog grote momenten moeten creëren waarop de sector samenwerkt.”
Steven: “Ik zou meer grote, internationale namen willen aantrekken. Maar om dat te doen, moet je zicht hebben op een meerjarenplan. Ian McEwan kun je in maart geen uitnodiging sturen voor oktober; dat moet twee jaar op voorhand. Ik wil dus graag duurzaam programmeren, een marathon lopen, in plaats van sprints te trekken.”