In 2021 maakte Lisa Mensing een fragmentvertaling van ‘Lijn van wee en wens’ van Caro Van Thuyne. Daarmee overtuigde ze Maro Verlag om de volledige Duitse vertaling uit te geven. Die verscheen in 2023 als ‘Birkenschwester’ en werd in 2024 bekroond met de prestigieuze Straelener Aanmoedigingsvertaalprijs.
Markus Feger
Kun je kort iets over het boek en de schrijver vertellen? “De roman ‘Lijn van wee en wens’ vertelt het verhaal van Mari, een vrouw in rouw die een lange wandeling maakt langs een rivier richting zee. Gaandeweg ontdek je dat ze haar zusje heeft verloren, een meisje met meervoudige beperkingen. Het boek onderzoekt hoe je kunt communiceren zonder taal. Tegelijk bevat het veel natuurbeschrijvingen. Het resultaat is een zintuiglijke en poëtische roman. Van Thuyne maakte met dit verhaal haar romandebuut en ontving daarvoor De Bronzen Uil 2021.”
Waarom vroeg je precies voor dit boek een subsidie voor een fragmentvertaling aan? “Ik was meteen onder de indruk van de stijl en thematiek. Het boek biedt een bijna lichamelijke leeservaring, met prachtige natuurbeschrijvingen en een sterke samenhang tussen inhoud en vorm. Er zitten veel alliteraties in de tekst en naarmate het boek vordert, neemt het poëtische taalgebruik toe. Ik hou wel van een uitdaging en ik voelde een grote drang om dit boek te vertalen.
Omdat je als vertaler sowieso al veel gratis werkt, bijvoorbeeld om boeken te pitchen bij uitgeverijen, vind ik dat ik voor een vertaling wel moet worden betaald. Gelukkig bestaat er de subsidie voor een fragmentvertaling van Literatuur Vlaanderen, die ik heel belangrijk vind en meteen heb aangevraagd. Die steun was essentieel: zonder de subsidie had ik het project niet kunnen realiseren.”
De steun was essentieel: zonder de subsidie had ik het project niet kunnen realiseren.
Hoe is de zoektocht naar een uitgever verlopen?
“Dat ging vrij traag: ik heb in totaal twintig uitgeverijen benaderd. Soms kreeg ik geen reactie, soms was er wel interesse, maar waren er bepaalde bezwaren. Zo bleek er bij een uitgeverij geen ruimte voor nieuwe titels tot 2027. Andere uitgevers haakten af toen ze hoorden dat de auteur niet zou optreden of interviews geven. Dat had ze me laten weten toen ik haar via mail enkele vragen stelde terwijl ik de fragmentvertaling aan het maken was. Dat is een belangrijk aspect, want veel uitgevers verwachten immers dat auteurs het gezicht van hun boeken zijn.”
Uiteindelijk vond je een match met Maro Verlag. Hoe heb je hen overtuigd? “Maro Verlag is een kleine Duitse uitgeverij en ik vermoedde dat de kans groter was dat zij zich aan een poëtische roman zouden wagen. En dat bleek ook het geval: de uitgever was echt gegrepen door de fragmenten die ik vertaald had en begreep wat ik zo goed vond aan het boek.
Ik heb bewust fragmenten uit verschillende delen van het boek gekozen om de veelzijdigheid te tonen. Veel vertalers kiezen alleen het begin, maar dan mis je vaak belangrijke lagen. Ik koos voor een kort natuurfragment uit het begin en een fragment over het communiceren zonder taal. Die combinatie bleek overtuigend.
Daarnaast speelde de vertaalsubsidie van Literatuur Vlaanderen een grote rol: voor een kleine uitgeverij is financiële steun cruciaal. Het heeft dus zeker geholpen dat ‘Lijn van wee en wens’ een van de boeken is die door Literatuur Vlaanderen gepromoot worden in het buitenland.
Ook mijn bereidheid om mee het boek onder de aandacht te brengen, bijvoorbeeld op de boekenbeurzen in Leipzig en Frankfurt in 2024, was een pluspunt voor de uitgever.”
Hoe belangrijk was je eerdere werk als vertaler? “Uitgevers willen uiteraard graag weten wat je al hebt gedaan, maar volgens mij telt vooral de kwaliteit van het vertaalde fragment. Als daar niets op aan te merken is, maakt je ervaring minder uit. Natuurlijk helpt het als je al eerder met een uitgever hebt samengewerkt: dan weten de redacteuren beter wat voor boeken je liggen. Ik investeer ook tijd (en geld) om mijn netwerk uit te bouwen en naar beurzen te gaan om met uitgevers over boeken te praten.”
De uitgever was echt gegrepen door de fragmenten die ik vertaald had en begreep wat ik zo goed vond aan het boek.
Heb je nog hulp gehad bij de realisatie van je vertaling? “Ja, van een collega-vertaler, Elbert Besaris, die van het Duits naar het Nederlands vertaalt en met wie ik regelmatig taalvragen bespreek. Ook voor dit boek heb ik dat gedaan. We kennen elkaar sinds 2017 en helpen elkaar bij elke vertaling.”
Je won voor je vertaling ook de Straelener Aanmoedigingsvertaalprijs 2024. Wat betekent die prijs? “Voor mij is het in de eerste plaats een erkenning van kwaliteit, en de kers op de taart van een traject dat in 2021 begon. Voor uitgevers is het een zwart-op-wit bewijs dat je werk goed is. Het heeft ‘Birkenschwester’ ook meer zichtbaarheid gegeven bij andere vertalers.
Ik hoop dat het succes van de vertaling het ook makkelijker maakt om in de toekomst uitgevers te vinden voor fragmentvertalingen. Op dit moment werk ik aan een fragmentvertaling van ‘Grondwerk’ van Tijl Nuyts: ook een ontzettend goed boek en ik wil er dus heel graag een uitgever voor vinden.”