Sinds mei 2023 is Hotel Dumont de nieuwe werk- en ontmoetingsplek van Iedereen Leest en Literatuur Vlaanderen. Beide organisaties streven ernaar om van dit historische gebouw een open huis te maken, een plek waar zowel de sector als de buurtbewoners zich welkom voelen. Daarom werd er € 30.000 van de investeringssubsidie voor de renovatie gereserveerd voor een kunstwerk op de site. Dit kunstwerk, gerealiseerd onder het concept 'Kunst in opdracht', is bedoeld om de publieke ruimte op een unieke en toegankelijke manier te verrijken.
Selectie van de kunstenaar: Mekhitar Garabedian
In het najaar van 2023 werd een commissie van experts samengesteld om de kunstopdracht toe te kennen. Deze commissie bestond uit Magali Elali, Bas Kwakman, en Samuel Saelemakers, elk met een rijke achtergrond in de kunstsector. Zij werden gevraagd een longlist van kunstenaars op te stellen, die vervolgens werd teruggebracht tot drie genomineerden.
De uiteindelijke keuze viel op Mekhitar Garabedian voor zijn concept ‘Library (Barthes/Briggs)’. Garabedian, geboren in Aleppo, Syrië, staat bekend om zijn veelzijdige gebruik van media en zijn vermogen om humor en poëzie te vinden tussen verschillende culturen en geschiedenissen.
Het kunstwerk: 'Library (Barthes/Briggs)'
Het kunstwerk van Garabedian, ‘Library (Barthes/Briggs)’, bestaat uit twee handgeweven wandtapijten die in de centrale inkomhal van Hotel Dumont zijn opgehangen. Het ene tapijt hangt verticaal en het andere horizontaal. Ze zijn in de ruimte tegenover elkaar geplaatst om zo hun relatie te benadrukken. Samen nodigen de wandtapijten de toeschouwer uit om stil te staan bij de fysieke en mentale processen die betrokken zijn bij het lezen.
Met zijn keuze voor het medium tapijt verwijst de kunstenaar naar de relatie tussen schrijven en weven. Net zoals tapijten worden ook teksten geweven. Textum betekent web in het Latijn en intexere betekent weven. Het weven van een tapijt, lijn per lijn met een draad, vaak door vrouwenhanden, verwijst naar het fysieke aspect van schrijven en het weven van een tekst.
De kunstenaar spitste zijn onderzoek toe op het fysieke en retinale aspect van lezen. Lezen is tegelijk een mentale activiteit en een performatieve handeling. Een lichaam dat leest is enkel schijnbaar in rust. "Fysiologisch gezien is er niets rustgevend aan lezen. Het is snel. Gevaarlijk snel, schokkering en onregelmatig", stelt Kate Briggs in haar essay Story the Story in It’. *
Het werk van Garabedian brengt twee referenties en verhaallijnen samen: een citaat en een beeld. Het citaat is van de Franse filosoof Barthes. Het beeld refereert aan een wetenschappelijk experiment van Briggs over onze oogbewegingen bij het lezen.
* “Physiologically speaking, there is nothing calm about reading. It is fast. Dangerously fast, and jumpy, and irregular.” Kate Briggs, ’Story the Story in It’ (2015)
Wandtapijt 1: citaat van Barthes
Het eerste tapijt bevat een citaat van Barthes, afkomstig uit zijn werk ‘Le plaisir du texte’, dat lezen als een lichamelijke ervaring benadrukt. Het roept vragen op over hoe ons lichaam en geheugen worden geactiveerd tijdens het lezen, en in hoeverre onze fysieke reacties invloed hebben op onze leeservaring.
Het plezier van de tekst, dat is het moment waarop mijn lichaam zijn eigen ideeën begint te volgen – want mijn lichaam heeft niet dezelfde ideeën als ik.
Roland Barthes **
Met dit citaat benadrukt Barthes het lichamelijke aspect van lezen. Hij schreef het in Het plezier van de tekst (1973). Mekhitar Garabedian plaatste het verticaal op een wandtapijt. Als toeschouwer word je bij het lezen van het citaat verplicht je hoofd lichtjes te draaien. Via deze kleine fysieke beweging, in combinatie met de inhoud van het citaat, maakt de kunstenaar ons bewust van ons eigen lichaam.
** Roland Barthes, Het plezier van de tekst, vert. Frans van de Pol (Nijmegen: SUN), 1986, p. 23. ‘Le plaisir du texte, c’est ce moment où mon corps va suivre ses propres idées - car mon corps n’a pas les mêmes idées que moi.’ Roland Barthes, Le plaisir du texte (Paris: Editions du Seuil), 1973, p. 27.
Simon Bequoye
Wandtapijt 2: het beeld van Briggs
Het tweede wandtapijt is gebaseerd op een experiment van Kate Briggs, waarin de oogbewegingen tijdens het lezen worden geanalyseerd.
Briggs vertaalde onder meer de twee laatste seminaries van Barthes naar het Engels. In haar essay 'Story the Story in It' (2015) verwijst ze naar haar correspondentie met Sam Hutton, een Britse experimentele psycholoog met een bijzondere interesse in pupilometrie. Hij bracht haar op de hoogte van een vroeg experiment waarbij oogbewegingen tijdens het lezen werden getraceerd. Het experiment werd bedacht en uitgevoerd door Edmund Burke Huey en is beschreven in 'The Psychology and Pedagogy of Reading' (1908). Hutton en Briggs besloten om een gelijkaardig experiment op te zetten waarbij de oogbewegingen van Briggs werden gevolgd terwijl ze voor het eerst het verhaal 'The Story in It' (1902) van Henry James las.
Geïnspireerd door de experimenten van Huey, Hutton en Briggs maakte Mekhitar Garabedian een beeld van de oogbewegingen van iemand alsof die de drie zinnen van Roland Barthes leest. Dit levert een abstract beeld op, dat in verbinding staat met het andere tapijt.
Simon Bequoye
Kunst in opdracht
'Library (Barthes/Briggs)' werd gemaakt in opdracht van Literatuur Vlaanderen en Iedereen Leest voor Hotel Dumont, de werk- en ontmoetingsplaats waar de organisaties sinds 2023 gehuisvest zijn. Met het kunstwerk biedt Garabedian een diepgaande reflectie op de leeservaring. Door het fysieke aspect van lezen te belichten, herinnert het ons eraan dat lezen meer is dan een intellectuele activiteit. Het is een zintuiglijke ervaring die ons lichaam en onze verbeelding activeert. Hotel Dumont wordt zo niet alleen een plek van ontmoeting, maar ook van contemplatie en inspiratie voor iedereen die er binnenkomt.
De wollen wandtapijten zijn vervaardigd in Nepal. De kunstenaar werkte samen met de gerenommeerde firma Vrouyr, sinds 1920 in Antwerpen gevestigd en vandaag gerund door de vierde generatie tapijthandelaars. Mekhitar Garabedian liet zich inspireren door de rijke geschiedenis van het historische pand en zocht een verbinding met literatuur, lezen en leesplezier, het gedeelde DNA van Literatuur Vlaanderen en Iedereen Leest.
In het werk van Garabedian staat het idee van een persoonlijke bibliotheek centraal:
Ik ben een grote verzamelaar, ik haal citaten uit boeken, kranten en magazines … Dat is geen archief, omdat het dan doods wordt, maar wel een levendige verzameling. Als ik een uitnodiging krijg om iets te maken, dan is dat voor mij een uitnodiging om te graven in die verzameling, in die library, een woord dat vaak terugkomt in wat ik maak.
Mekhitar Garabedian
Michiel Devijver
Over Mekhitar Garabedian
Mekhitar Garabedian (1977, Aleppo) is een Belgisch-Syrische kunstenaar met Armeense roots. Hij leeft en werkt in Antwerpen. Zijn oeuvre omvat diverse media zoals tekeningen, installaties, fotografie, beeldend werk, video en geluidskunst. Zijn werk vertrekt vaak vanuit zijn ervaring als migrant en speelt in op de humor en poëtische kwaliteiten die hij vindt tussen talen, culturen en geschiedenissen. Net zoals zijn ‘diasporische’ identiteit gelaagd is, zo bevat zijn werk tal van referenties uit literatuur, muziek, filosofie en beeldende kunst. Naast solotentoonstellingen wordt zijn werk ook getoond in groepstentoonstellingen, in binnen- en buitenland. Hij werkte als postdoctoraal onderzoeker en doceert aan KASK/School of Arts, Gent.